Temat kontaktów z dzieckiem pojawia się najczęściej w kontekście rozpadu małżeństwa bądź partnerskiego związku jego rodziców. Wtedy też pojęcie „kontakty z dziećmi” często błędnie utożsamia się z samą „władzą rodzicielską”. Wielu rodziców zakłada bowiem, że pozbawiając drugiego z nich władzy rodzicielskiej, skutecznie uniemożliwią mu kontakty z dzieckiem. O tym, na czym zasadzają się różnice pomiędzy tymi instytucjami prawa rodzinnego dotyczącymi wychowania dziecka, na czym polega obowiązek alimentacyjny i co warto wiedzieć na ich temat, będzie mowa w niniejszym artykule.
Władza rodzicielska – czym jest?
Władza rodzicielska, najprościej mówiąc, to ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka. Elementami władzy rodzicielskiej są:
- prawo i obowiązek do sprawowania opieki nad dzieckiem i jego majątkiem,
- zobowiązania do wykonywania władzy rodzicielskiej z poszanowaniem godności i praw dziecka oraz z uwzględnieniem jego dobra i interesu społecznego.
Władza rodzicielska przysługuje rodzicom do momentu ukończenia przez dziecko pełnoletniości.
Jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich ma prawo i obowiązek do jej wykonywania, przy czym jeśli nie są w stanie dojść do porozumienia w istotnych sprawach dziecka, rozstrzygnięcie należy do sądu opiekuńczego. Rodzice występują jako przedstawiciele ustawowi dziecka i każde z nich może działać w tej roli samodzielnie.
Władza rodzicielska – kiedy można ją ograniczyć, a kiedy jej pozbawić?
Władza rodzicielska może zostać:
- zawieszona,
- ograniczona,
- odebrana.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej ma miejsce w przypadku przemijającej przeszkody (np. odbywanie kary pozbawienia wolności) w wykonywaniu władzy rodzicielskiej – sąd opiekuńczy może wówczas orzec jej zawieszenie, które uchyla się, gdy przyczyna zawieszenia odpadnie.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej następuje na wniosek jednego z rodziców lub z urzędu, jeśli sąd opiekuńczy zostanie zawiadomiony np. przez policję czy ośrodek opieki społecznej. Często sąd decyduje się ograniczyć władzę rodzicielską rodzicowi, z którym dziecko nie zamieszkuje na stałe, kierując się dobrem małoletniego i chcąc ułatwić sprawowanie nad nim opieki. Ograniczenie władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem nie jest procesem nieodwracalnym. Na ograniczenie władzy rodzicielskiej może wpływać to, co zagraża dobru dziecka, jak zaniedbywanie kontaktów z nim czy uzależnienie rodzica od używek takich jak alkohol.
Najbardziej daleko idącą ingerencją jest pozbawienie władzy rodzicielskiej. Ma to miejsce w sytuacji, kiedy:
- władza nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody,
- rodzic nadużywa władzy rodzicielskiej,
- rodzic rażąco zaniedbuje obowiązki w stosunku do dziecka.
Podobnie jak ograniczenie władzy rodzicielskiej, pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest nieodwracalne, a władza może zostać przywrócona, jeśli zmianie ulegną okoliczności.
Władza rodzicielska – czy jej zakres wpływa na kontakty z dzieckiem?
Choć wydawać by się mogło, że ingerencja w wykonywanie przez rodziców władzy rodzicielskiej pociąga za sobą ograniczenie kontaktów z dzieckiem, należy pamiętać, że władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem to dwie odrębne instytucje prawa rodzinnego, które oczywiście wzajemnie na siebie wpływają.
Prawo i obowiązek utrzymywania osobistych kontaktów rodziców i dzieci co do zasady jest niezależny od sprawowania władzy rodzicielskiej, bowiem nawet rodzic jej pozbawiony może kontaktować się z dzieckiem, o ile nie zagraża to dobru dziecka.
Proszę pamiętać, że w przypadku władzy rodzicielskiej, która została w jakikolwiek sposób ograniczona czy nawet odebrana, kwestia uregulowania kontaktu pozostaje odrębną, którą należy rozpatrzeć pod kątem dobra małoletniego.
Kontakty z dzieckiem – co należy przez to rozumieć?
Niezależnie od władzy rodzicielskiej, jeśli nie narusza to oczywiście dobra dziecka, rodzic ma prawo i obowiązek do utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Innymi słowy, nawet rodzic, którego władza rodzicielska została z jakichś powodów ograniczona przez sąd opiekuńczy, będzie mógł utrzymywać kontakty ze swoimi dziećmi, jeśli nie zagraża to ich uzasadnionym interesom i dobru. Może bowiem zaistnieć sytuacja, w której orzeczony zostanie zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem lub ich znaczne ograniczenie.
Kontakty z dzieckiem mogą być realizowane na wiele sposobów, w tym pośrednio i bezpośrednio, to znaczy, że realizacją kontaktów nie będzie wyłącznie bezpośrednie spotkanie z dzieckiem, ale również rozmowy prowadzone telefonicznie czy przez komunikatory takie jak Messenger.
Do konieczności uregulowania kontaktów z dzieckiem najczęściej dochodzi w przypadku rozwodu (rozstania) rodziców małoletniego. Najczęściej dziecko na stałe pozostaje przy jednym z rodziców, dlatego ten drugi musi zadbać o ustalenie swoich kontaktów.
Kontakty z dzieckiem – jak je uregulować?
Ustalenie kontaktów z dzieckiem jest możliwe na kilka sposobów, uzależnionych w dużej mierze od relacji między jego rodzicami. Wobec powyższego, może to nastąpić w drodze:
- porozumienia między rodzicami,
- ugody zawartej przed mediatorem,
- ugody sądowej,
- postanowienia wydanego przez sąd opiekuńczy.
Jeśli relacje między rodzicami dziecka nie należą do najlepszych, najczęściej sprawy o kontakty z dziećmi trafiają do sądu. W przypadku, kiedy rodzice byli małżeństwem, orzeczenie w przedmiocie wykonywania kontaktów z dziećmi po rozwodzie, co do zasady następuje w wyroku orzekającym rozwód, choć nic nie stoi na przeszkodzie zainicjowania odrębnego postępowania w sprawie kontaktów.
Kontakty z dzieckiem – kto może się ich domagać?
Choć sprawy o kontakty z dzieckiem najczęściej dotyczą jego relacji z jednym z rodziców, nie do rzadkości należą sytuacje, w których o ustalenie kontaktów będą ubiegać się osoby trzecie, takie jak dziadkowie, rodzeństwo czy inne osoby, z którymi dziecko łączy więź, jeśli sprawowały one nad nim pieczę.
Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem – co powinien zawierać?
Jeśli rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia w zakresie kontaktów z dziećmi, do ich ustalenia angażowany jest sąd opiekuńczy.
Jeśli kontakty z dzieckiem nie zostały uregulowane w wyroku rozwodowym albo rodzice dziecka nie zawarli związku małżeńskiego, niezbędne jest złożenie wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem.
Prawidłowo sporządzony wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem musi zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego pismo jest kierowane (wniosek składamy do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka)
- oznaczenie stron inicjowanego postępowania (imiona i nazwiska, numery PESEL oraz adresy zamieszkania),
- właściwe zatytułowanie pisma, tj.: wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem,
- precyzyjne i szczegółowe określenie swoich żądań co do kontaktów,
- uzasadnienie wniosku,
- załączenie potwierdzenia uiszczenia opłaty w wysokości 100,00 złotych,
- załączeniu dowodów przedstawionych we wniosku, w tym w szczególności odpis skrócony aktu urodzenia dziecka czy odpis wyroku orzekającego rozwód.
- odpis wniosku dla strony przeciwnej (drugiego rodzica).
W formułowaniu swoich żądań co do wykonywania kontaktów z dzieckiem, należy przede wszystkim brać pod uwagę dobro dziecka. Tą samą wartością będzie zawsze kierować się sąd, oceniając całokształt rodzinnej sytuacji dziecka, a także jego predyspozycje. Proszę pamiętać, że dziecko w zależności od swojego wieku i stopnia rozwoju rozumie pewne kwestie w odmienny sposób – inaczej należy ustalać kontakty z dzieckiem w wieku przedszkolnym, a inaczej kiedy dziecko uczęszcza już do szkoły i na zajęcia dodatkowe albo odległości między miejscem zamieszkania dziecka a drugiego rodzica są znaczne.
Wniosek o ustalenie kontaktów – jak prawidłowo sformułować swoje żądania?
Aby uzyskać korzystne rozstrzygnięcie wydane przez sąd opiekuńczy w sprawie o ustalenie kontaktów z dzieckiem, należy jak najbardziej przejrzyście i konkretnie wyartykułować swoje żądania w tym zakresie. Harmonogram kontaktów z dzieckiem, których żąda jedno z rodziców, powinien być jasny i niebudzący wątpliwości.
Najkorzystniej operować takimi sformułowaniami, jak:
- drugi weekend każdego miesiąca,
- Wigilia i pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia,
- pierwszy tydzień ferii zimowych,
- dwa ostatnie tygodnie września.
Ważne jest wskazywanie miejsca wykonywania kontaktów (np. miejsce zamieszkania rodzica dziecka) oraz czas ich rozpoczęcia i zakończenia, np. poprzez takie sformułowanie jak: co drugi piątek miesiąca o godzinie 14.30 ojciec odbierze córkę z miejsca zamieszkania matki i odwiezie ją z powrotem w niedzielę do godziny 19.00).
Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem – jak zabezpieczyć kontakty na czas trwania postępowania?
Prawem rodzica domagającego się uregulowania kontaktów z dzieckiem jest możliwość żądania zabezpieczenia ich na czas trwania postępowania. Wynika to z faktu, że część rodziców utrudnia kontakty z dziećmi byłym małżonkom (partnerom), a tego rodzaju postępowania trwają stosunkowo długo.
Wniosek o zabezpieczenie może zostać złożony już w piśmie inicjującym postępowanie (albo w pozwie o rozwód) lub później, przy czym w takiej sytuacji podlega on odrębnej opłacie.
Kontakty z dzieckiem – czy raz ustalone można zmienić?
Tak. Zmiana okoliczności, które stanowiły o podstawie wydania postanowienia o ustaleniu kontaktów pozwala na wniesienie o zmianę tego orzeczenia.
Kancelaria Radcy Prawnego Małgorzaty Mastej-Małeckiej świadczy kompleksowe usługi prawne z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, w szczególności z zakresu praw i obowiązków rodzica wobec dziecka. Jeśli zatem potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie kontaktów z dzieckiem, skontaktuj się z Kancelarią.